Φωτοβολταϊκά στη στέγη – Επιδοτήσεις για 250.000 νέα οικιακά συστήματα

– Διαβάζουμε ότι με τον νέο νόμο 4951/2022 διασφαλίζεται επιπλέον χώρος για μικρά φωτοβολταϊκά. Τι σημαίνει αυτό σε αριθμούς; 

Σ.Ψ.: Με τον νόμο αυτό διασφαλίζεται ηλεκτρικός χώρος για μικρά φωτοβολταϊκά έως 10 κιλοβάτ (kW). Ο χώρος αυτός προκύπτει από την υποχρέωση του ΔΕΔΔΗΕ να διαθέτει περιθώριο απορρόφησης ισχύος δέκα μεγαβάτ (10 MW) ανά υποσταθμό, πλέον του υφιστάμενου περιθωρίου, αποκλειστικά για την εγκατάσταση σταθμών Α.Π.Ε. αυτοπαραγωγών και παραγωγών του ειδικού προγράμματος ανάπτυξης φωτοβολταϊκών συστημάτων. Το περιθώριο αυτό καθίσταται διαθέσιμο στο σύνολο των υποσταθμών, περιλαμβανομένων των περιοχών με κορεσμένα δίκτυα και εξαιρουμένου μόνο του δικτύου των Μη Διασυνδεδεμένων Νησιών.

Η εκτίμηση του ΔΕΔΔΗΕ είναι ότι με τη ρύθμιση αυτή θα «δημιουργηθεί» νέος ηλεκτρικός χώρος για την εξυπηρέτηση περίπου 2 GW μικρών φωτοβολταϊκών. Το ΥΠΕΝ «μεταφράζει» την ισχύ αυτή σε 250.000 μικρά φωτοβολταϊκά συστήματα, αν και ο ακριβής αριθμός θα εξαρτηθεί από τη μέση ισχύ των συστημάτων που θα κάνουν χρήση αυτού του περιθωρίου. Αν η μέση ισχύς είναι κάτω από 8 kW ανά σύστημα, προφανώς μπορούν να εγκατασταθούν περισσότερα συστήματα.

– Εξετάζονται επίσης κίνητρα/επιδοτήσεις (και για αποθήκευση). Τι αναμένουμε και πότε;

Σ.Ψ.: Το πρόγραμμα αυτό θα τρέξει από τις αρχές του 2023 και για όσο διάστημα υπάρχουν διαθέσιμοι πόροι. Στον προϋπολογισμό του 2023 έχουν προβλεφθεί συνολικά €700 εκατ. για τον σκοπό αυτό. Οι επιδοτήσεις θα αφορούν τόσο οικιακά όσο και μικρά εμπορικά και αγροτικά συστήματα. Η βασική κατάταξη αφορά συστήματα ενεργειακού συμψηφισμού με ή χωρίς αποθήκευση.  Τα συστήματα χωρίς αποθήκευση θα λάβουν μικρότερη επιδότηση, ενώ αυτά με δυνατότητα αποθήκευσης θα λάβουν επιδότηση υψηλότερη (η οποία μπορεί να φτάσει και στο 60% του συνολικού κόστους του έργου). Πρόθεση του ΥΠΕΝ είναι να ενισχύσει την ανάπτυξη της αποθήκευσης ενέργειας, γι’ αυτό και ουσιαστικά επιδοτεί πλήρως των κόστος των συσσωρευτών. Μέσω του προγράμματος αυτού, εκκινεί ουσιαστικά και στη χώρα μας η αγορά μικρών συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας.

– Απ’ ό,τι φαίνεται, τρεις είναι οι κύριες δυνατότητες: ΦΒ στη στέγη, συμψηφισμός, και συμμετοχή σε έργο μέσω παρόχου. Τι να διαλέξω; Υπάρχουν προαπαιτούμενα, κρυφά σημεία ή αστερίσκοι; 

Σ.Ψ.: Εκείνο που παρουσιάζει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον είναι η αυτοπαραγωγή με ενεργειακό συμψηφισμό, το λεγόμενο net-metering. Μέσω του προγράμματος αυτού (το οποίο θεσμοθετήθηκε το 2015 αλλά μόλις πρόσφατα απέκτησε δυναμική), ο καταναλωτής μπορεί να καλύψει μέρος των αναγκών του σε ηλεκτρική ενέργεια και να αποσβέσει την επένδυσή του σε εύλογο χρονικό διάστημα. Το net-metering είναι ιδιαίτερα ελκυστικό για τις επιχειρήσεις, αφού τα εμπορικά τιμολόγια ηλεκτρικού είναι κατά τεκμήριο υψηλότερα από αυτά του οικιακού τομέα και άρα και η εξοικονόμηση χρημάτων είναι συγκριτικά μεγαλύτερη.

Επειδή όμως δεν διαθέτουν όλοι τον απαραίτητο χώρο για την εγκατάσταση (είτε γιατί αυτός δεν επαρκεί στη στέγη, είτε γιατί ο ενδιαφερόμενος είναι ενοικιαστής και όχι ιδιοκτήτης), υπάρχουν δύο ακόμη δυνατότητες: η συμμετοχή σε μια Ενεργειακή Κοινότητα με εφαρμογή του λεγόμενου εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού ή η σύμπραξη με έναν πάροχο που δίνει στον καταναλωτή τη δυνατότητα συμμετοχής σε ένα φωτοβολταϊκό σταθμό έναντι ενός αρχικού τιμήματος και με αντάλλαγμα ένα χαμηλότερο τιμολόγιο ηλεκτρικού. Στην πρώτη περίπτωση, τα οφέλη για τον καταναλωτή είναι μεγαλύτερα, το ίδιο όμως και η γραφειοκρατία. Άρα ζυγίζει κανείς και προχωρά. Το σημαντικό είναι ότι πλέον υπάρχουν επιλογές.

Το ειδικό πρόγραμμα ανάπτυξης φωτοβολταϊκών συστημάτων έως 6 kW στον οικιακό τομέα, αν και ξεκίνησε με καλές προθέσεις, έχει αποτύχει πλήρως, και αυτό γιατί η προβλεπόμενη τιμή πώλησης της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας (8,7 λεπτά ανά κιλοβατώρα) είναι μικρή και η επένδυση δεν είναι ελκυστική. Αυτό φαίνεται και από τον ελάχιστο αριθμό αιτήσεων που έχουν γίνει. Άλλωστε, το πρόγραμμα αυτό λήγει ουσιαστικά στα τέλη του 2023, οπότε είναι πρακτικά εκτός συζήτησης.

– Στις περιπτώσεις αυτοπαραγωγής – ιδιοκατανάλωσης η εταιρεία προμήθειας εξοπλισμού αναλαμβάνει και τη συντήρηση ή και τις βλάβες;

Σ.Ψ.: Φυσικά, χωρίς αυτό να είναι υποχρεωτικό. Μπορεί κανείς να αναθέσει τη συντήρηση και σε τρίτο αν επιθυμεί.

– Για την αγορά μικρών ΦΒ υπάρχουν δάνεια;

Σ.Ψ.: Υπάρχουν αλλά πρέπει να είμαστε ξεκάθαροι. Στα οικιακά συστήματα δεν συμφέρει η λήψη ενός καταναλωτικού δανείου, γιατί απομυζά όλα τα προσδοκώμενα οφέλη. Αντίθετα, στα μικρά εμπορικά συστήματα (που δεν επιβαρύνονται με ΦΠΑ 24% και εξοικονομούν περισσότερα μέσω του net-metering) συμφέρει ο δανεισμός. Οι τράπεζες χρηματοδοτούν συστήματα αυτοπαραγωγής έως και 80% της επένδυσης συνήθως. Εκεί που υπάρχει μεγάλο πρόβλημα με τη χρηματοδότηση είναι στις Ενεργειακές Κοινότητες που θέλουν να αξιοποιήσουν το εργαλείο του εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού. Ο δανεισμός εκεί γίνεται μόνο με προσωπικές εγγυήσεις ενός εκάστου των μελών, γεγονός αποτρεπτικό. Το πρόβλημα αυτό θα λυνόταν αν παρέχονταν κρατικές εγγυήσεις για την κατηγορία αυτή αυτοπαραγωγών.

– Τι ισχύει στα Μη Διασυνδεδεμένα Nησιά; 

Σ.Ψ.: Λίγο πολύ τα ίδια, με κάποιες εξαιρέσεις. Πρώτον, δεν υπάρχει επιπλέον περιθώριο στα κορεσμένα δίκτυα. Παρόλα αυτά, το πρόγραμμα επιδοτήσεων θα καλύψει και τα μη διασυνδεδεμένα νησιά. Επίσης, στα νησιά αυτά η μέγιστη ισχύς των συστημάτων αυτοπαραγωγής (από ιδιώτες ή και Ενεργειακές Κοινότητες) είναι μικρότερη από την υπόλοιπη χώρα. Για παράδειγμα, οι ιδιώτες μπορούν να εγκαταστήσουν συστήματα έως 20 kW στα πολύ μικρά νησιά ή έως 50 kW στα μεγαλύτερα νησιά (ενώ το όριο στην ηπειρωτική χώρα είναι 3 ΜW).

– Τι ισχύει για το Net-metering, μπορώ να εγκαταστήσω ΦΒ οπουδήποτε; Ποιος δικαιούται και πόσα;

Σ.Ψ.: Δικαίωμα εγκατάστασης έχουν φυσικά πρόσωπα (επιτηδευματίες ή μη) και νομικά πρόσωπα δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου, τα οποία είτε έχουν στην κυριότητά τους το χώρο στον οποίο θα εγκατασταθεί το φωτοβολταϊκό σύστημα, είτε έχουν την νόμιμη χρήση αυτού (π.χ. μέσω μίσθωσης, δωρεάν παραχώρησης κ.λπ.) και έχουν διασφαλίσει την έγγραφη συναίνεση του ιδιοκτήτη του χώρου. Στην περίπτωση του εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού, δικαίωμα ένταξης έχουν νομικά πρόσωπα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου, που επιδιώκουν κοινωφελείς ή άλλους δημοσίου ενδιαφέροντος σκοπούς γενικής ή τοπικής εμβέλειας, κατ’ επάγγελμα αγρότες, καθώς και ενεργειακές κοινότητες.

Τα φωτοβολταϊκά συστήματα μπορούν να εγκαθίστανται επί κτηρίων ή επί εδάφους ή άλλων κατασκευών, περιλαμβανομένων και αυτών του πρωτογενούς τομέα (αγροτικές αποθήκες, κτηνοτροφικές μονάδες, κ.λπ.) σύμφωνα με την κείμενη πολεοδομική νομοθεσία. Γενικά, οι επιτρεπόμενες εγκαταστάσεις αφορούν σταθερά συστήματα έδρασης που εγκαθίστανται επί εδάφους, επί κτηρίων ή επί άλλων κατασκευών (περιλαμβανομένων και αυτών του πρωτογενούς τομέα), ενώ στην περίπτωση φωτοβολταϊκών σταθμών που εγκαθίστανται επί εδάφους επιτρέπεται και η χρήση συστημάτων ηλιακής ιχνηλάτησης (trackers).

– Υπάρχει χώρος τώρα και δυνατότητα για  αγροτικά ΦΒ; 

Σ.Ψ.: Μέχρι τώρα, ως «αγροτικά φωτοβολταϊκά» εννοούσαμε πάρκα από κατ’ επάγγελμα αγρότες που πωλούσαν το σύνολο της παραγόμενης ενέργειας στο δίκτυο. Σήμερα το βάρος πέφτει στα συστήματα αυτοπαραγωγής και ιδιοκατανάλωσης. Ο Ν.4951/2022 έχει δεσμεύσει το 30% του περιθωρίου των 2 GW ειδικά για αγρότες, ενώ προβλέπονται και επιδοτήσεις μέσω του προγράμματος που έχει εξαγγείλει το ΥΠΕΝ (έως 10 kW με ή χωρίς αποθήκευση). Ξεχωριστές επιδοτήσεις προβλέπονται για αγροτικά φωτοβολταϊκά και μέσω των Σχεδίων Βελτίωσης που κατά καιρούς προωθεί το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης.

– Έχουν προβλεφθεί επιπλέον δυνατότητες για τους Δήμους, όπως για παράδειγμα όσον αφορά τις Ενεργειακές Κοινότητες; 

Σ.Ψ.: Ασφαλώς. Οι ΟΤΑ μπορούν να αξιοποιήσουν τα εργαλεία του ενεργειακού συμψηφισμού, του εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού ή και να συστήσουν Ενεργειακές Κοινότητες. Για την τελευταία περίπτωση μάλιστα θα διατεθεί κονδύλι €100 εκατ. για δημιουργία Ενεργειακών Κοινοτήτων από ΟΤΑ με στόχο την κάλυψη αναγκών ευάλωτων νοικοκυριών. Στην περίπτωση αυτή, η επιδότηση θα καλύπτει το 100% της επένδυσης, ενώ θα διασφαλιστεί και ο αναγκαίος ηλεκτρικός χώρος. Σημειώνω εδώ πως η «Ηλιακή Στρατηγική» που προτάθηκε από την Κομισιόν στο πλαίσιο του RePowerEU (Απρίλιος 2022) προβλέπει τη σύσταση μίας τουλάχιστον Ενεργειακής Κοινότητας βασισμένης στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας σε κάθε δήμο με πληθυσμό άνω των 10.000 κατοίκων έως το 2025.

– Εκμετάλλευση φωτοβολταϊκών από πολυκατοικίες, είναι εφικτό; 

Σ.Ψ.: Σήμερα, ο μόνος τρόπος για συλλογική εκμετάλλευση ενός κοινού φωτοβολταϊκού συστήματος σε μια πολυκατοικία είναι η δημιουργία μιας Ενεργειακής Κοινότητας, κάτι που δεν φαίνεται να προχωρά στην πράξη. Πέραν των εγγενών προβλημάτων μιας τέτοιας προσέγγισης, στην πράξη προέκυψαν και δύο νέα προβλήματα: η ισχύουσα ρύθμιση για τις Ενεργειακές Κοινότητες δεν επιτρέπει την ένταξη στο σχήμα του μετρητή κοινοχρήστων της πολυκατοικίας, αφού τα κοινόχρηστα δεν μπορούν να είναι «μέλος» μιας Κοινότητας. Επιπλέον, στην περίπτωση μίας Ενεργειακής Κοινότητας στην πολυκατοικία εφαρμόζεται ο εικονικός ενεργειακός συμψηφισμός με μειωμένα οφέλη για τους διαβιούντες στην πολυκατοικία, οι οποίοι, βάσει των σημερινών ρυθμίσεων, θα είχαν μεγαλύτερο όφελος αν εφάρμοζαν ο καθένας μόνος του απλό ενεργειακό συμψηφισμό.

Για τους λόγους αυτούς, ο Σύνδεσμος Εταιριών Φωτοβολταϊκών, η Greenpeace, το Ελληνικό Ινστιτούτο Παθητικού Κτιρίου και η Electra Energy Cooperative έχουν προτείνει την εφαρμογή της Συλλογικής Αυτοπαραγωγής. Συλλογική αυτοπαραγωγή είναιη αυτοπαραγωγή που αφορά φυσικά ή νομικά πρόσωπα που παράγουν ή/και αποθηκεύουν από κοινού ενέργεια από ΑΠΕ (χωρίς να αποτελούν Ενεργειακή Κοινότητα κατά την έννοια του ν.4513/2018), την οποία και συμψηφίζουν στο πλαίσιο του ενεργειακού συμψηφισμού σε εγκαταστάσεις που βρίσκονται στο ίδιο ή/και σε γειτονικά ακίνητα τα οποία μοιράζονται την ίδια γραμμή διασύνδεσης χαμηλής ή μέσης τάσης. Στον ενεργειακό συμψηφισμό, υπό το σχήμα της συλλογικής αυτοπαραγωγής, μπορούν να ενταχθούν και καταναλώσεις κοινοχρήστων σε κτίρια. Ο υπολογισμός των ρυθμιζόμενων χρεώσεων στην περίπτωση της συλλογικής αυτοπαραγωγής γίνεται όπως και στην περίπτωση του ενεργειακού συμψηφισμού. Η εγκατάσταση ΑΠΕ, με ή χωρίς αποθήκευση ενέργειας, των αυτοκαταναλωτών  ενέργειας που συμμετέχουν στη συλλογική αυτοπαραγωγή, μπορεί να τελεί υπό την κυριότητα ή τη διαχείριση ενός τρίτου μέρους όσον αφορά την εγκατάσταση και τη λειτουργία.

---

Ο Στέλιος Ψωμάς είναι ειδικός σε θέματα πράσινης ενέργειας και αειφορικών επενδύσεων. Έχει πάνω από 25 χρόνια εμπειρία στο άνοιγμα νέων πράσινων αγορών, στην προώθηση και χρηματοδότηση φιλοπεριβαλλοντικών προγραμμάτων και επενδύσεων, στην προστασία του κλίματος και του περιβάλλοντος, και στην προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) και της εξοικονόμησης ενέργειας. Έχει, επίσης, εμπειρία στην ανάπτυξη και αδειοδότηση έργων, καθώς και στην τεχνική, οικονομική, περιβαλλοντική και κοινωνική αξιολόγηση επενδύσεων. Ως ο βασικός τεχνικός σύμβουλος του Green Banking της Τράπεζας Πειραιώς για 13 χρόνια, έχει αξιολογήσει εκατοντάδες επιχειρηματικά σχέδια φωτοβολταϊκών σταθμών. Έχει επίσης σημαντική συμβολή στη διαμόρφωση του θεσμικού πλαισίου για τις ΑΠΕ στην Ελλάδα (ως Σύμβουλος Στρατηγικής και Επικοινωνίας του Συνδέσμου Εταιριών Φωτοβολταϊκών).