Το Κέντρο Πολιτισμού του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ), ως η μοναδική ολοκληρωμένη εφαρμογή μεγάλης κλίμακας στη χώρα, θα μπορούσε να είναι ένα Ανοιχτό Πανεπιστήμιο για την Αειφορία στην Πράξη. Μπορεί να εξομοιωθεί με έναν «ζωντανό οργανισμό» που πρέπει να τραφεί και να ζήσει, όχι όμως σε βάρος του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων.
Η οικολογική δόμηση, ή με πιο σύγχρονους όρους η μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος ενός κτιρίου, ενός κτιριακού συγκροτήματος ή ενός δομημένου / αστικού χώρου, είναι αντικείμενο της αρχιτεκτονικής και των κατασκευών εδώ και πολλές δεκαετίες (για να μην αναφερθούμε βέβαια στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική). Εκτός όμως από τις δυσκολίες της χρηματοδότησης, το οικονομικό προφίλ των (μεγάλων κυρίως) οικοδομικών έργων έχει κάνει πολύ δύσκολο το εγχείρημα λόγω του αριθμού των εμπλεκομένων και της διαφορετικότητας των συμφερόντων. Ο developer έχει συμφέρον να κάνει φθηνότερη την κατασκευή για να μπορέσει να πουλήσει. Ο χρήστης, που θα είχε συμφέρον για επιπλέον επενδύσεις στην εξοικονόμηση ενέργειας, για παράδειγμα, έρχεται συνήθως μετά: όταν οι αποφάσεις για το είδος των υλικών και του εξοπλισμού έχουν ήδη τεθεί από το οικονομικό πλάνο.
Αυτή είναι μόνο μια από τις δυσκολίες. Η μεγαλύτερη όμως είναι η απροθυμία – παρά τα λεγόμενα – όλων των πλευρών να ξοδέψουν χρήματα για τον σχεδιασμό. Πολλοί τον θεωρούν περιττή πολυτέλεια και συνήθως πληρώνουν και δέχονται μόνο αυτά τα ελάχιστα που προβλέπει ο οικοδομικός κανονισμός (τώρα ΚΕΝΑΚ). Όσο μάλιστα μεταβαίνουμε από τη μεγάλη στη μικρή κλίμακα (από το συγκρότημα κατοικιών/οικισμού στην μονοκατοικία/πολυκατοικία) τα πράγματα δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο.
Έτσι, τα όποια παραδείγματα καλών πρακτικών (αναφερόμαστε στην Ελλάδα) είναι μετρημένα στα δάκτυλα και, κυρίως, αποσπασματικά. Οι ολοκληρωμένες λύσεις απουσιάζουν παντελώς ή στην καλύτερη περίπτωση είναι περισσότερο wishful thinking παρά έργα με συγκεκριμένα αποτελέσματα. Άλλοτε πάλι, η προσπάθεια σταματά στην φάση της κατασκευής, ενώ το λειτουργικό μέρος της ζωής των κτιριακών και περιβαλλοντικών εγκαταστάσεων, που μπορεί να διαρκεί και δεκάδες χρόνια, συχνά παραβλέπεται.
Σε ειδικό άρθρο – αφιέρωμα παρουσιάζουμε μια περίπτωση που θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί «εξαιρετική» (με την έννοια της εξαίρεσης). Πρόκειται για το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) στον Φαληρικό Όρμο, στο οποίο οι αρχές του οικολογικού σχεδιασμού αποτέλεσαν μέρος της αρχικής σύλληψης και περιέλαβαν όλο το φάσμα των δυνατοτήτων: την ενέργεια, το πράσινο, το νερό, τα απορρίμματα, τις μετακινήσεις… Αυτό το οποίο προέκυψε έχει όλα τα χαρακτηριστικά μιας πολυεπίπεδης εφαρμογής των σύγχρονων αντιλήψεων και τεχνολογιών για την «ορθή» δόμηση και στη συνέχεια τη διαχείριση των υλικών ροών, αφού ένα τέτοιο συγκρότημα μπορεί να εξομοιωθεί με έναν «ζωντανό οργανισμό» που πρέπει να τραφεί και να ζήσει, όχι όμως σε βάρος του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων.
Αυτή η συντονισμένη προσπάθεια έχει σήμερα αναγνωριστεί διεθνώς, καθώς το ΚΠΙΣΝ (με τα κτίρια, τους χώρους και τις λειτουργίες του) είναι το πρώτο πολιτιστικό έργο μεγάλης κλίμακας που επιτυγχάνει την πιστοποίηση LEED Platinum στην Ευρώπη. Η πιστοποίησή του ήταν το αποτέλεσμα της πρωτοποριακής αρχιτεκτονικής, της ενσωμάτωσης ενεργητικών και παθητικών τεχνολογιών στο κέλυφος, και της εγκατάστασης συστημάτων με τη λογική της κυκλικής/αειφορικής οικονομίας. Με άλλους όρους, το ΚΠΙΣΝ θα μπορούσε να είναι ένα Ανοιχτό Πανεπιστήμιο για την Αειφορία στην Πράξη.
Η.Ε.
Φωτο: ⓒSNFCC_Yiorgis Yerolymbos
