• Τίτλος: Global Cities • Συγγραφείς: Ash Amin, Ana Birliga Sutherland, Clotilde Clark-Foulquier, Gabu Heindl, Laura Pérez Castaño, Maurilio Pirone, Warren Smit • Έκδοση: Social Europe & Friedrich Ebert Stiftung, Βερολίνο, 2023 • ISBN : 978-3-948314-23-1
Προς το τέλος της προηγούμενης χιλιετίας, στο βιβλίο του The Rise of the Network Society ο Manuel Castells διέγνωσε πώς ο βιομηχανικός καπιταλισμός του 20ού αιώνα θα αντικαθίστατο από έναν «ψηφιακό» διάδοχο. Το μοντέλο της ιεραρχίας από πάνω προς τα κάτω, προσαρμοσμένο στην τότε εποχή του λεγόμενου Φορντισμού (εταιρειών τύπου Φορντ που τυποποίησαν την παραγωγή), έδινε τη θέση του σε μια οριζόντια, «δικτυωμένη» μορφή οργάνωσης, προσανατολισμένη σε μια παγκοσμιοποιημένη και εξατομικευμένη κοινωνία.
Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα στις σύγχρονες «παγκόσμιες πόλεις», τις μητροπόλεις που χαρακτηρίζονται από αυτό που ο αστικός γεωγράφος Ash Amin αποκαλεί «μείγμα» και «στιγμές συνάντησης». Αυτά τα αστικά κέντρα είναι χωνευτήρια καινοτομίας και δυναμισμού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο Δήμος της Βαρκελώνης που αντιμετωπίζει τα δημόσια δεδομένα ως ένα καθολικά προσβάσιμο δημόσιο αγαθό.
Οι μεγάλες πόλεις της Ευρώπης τείνουν να κυβερνώνται από συνασπισμούς αριστερών, φιλελεύθερων και πράσινων κομμάτων, που συχνά βρίσκονται σε κόντρα με τις εθνικές κυβερνήσεις στις οποίες λαϊκιστικά κόμματα (που αντλούν υποστήριξη κυρίως από κωμοπόλεις και αγροτικές περιοχές) έχουν δικαίωμα βέτο. Τέτοιο παράδειγμα είναι το Λονδίνο, με τον μουσουλμάνο δήμαρχό του που αντιτίθεται στο Brexit. Υπέρμαχος του Brexit ήταν και είναι η συντηρητική κυβέρνηση στο Γουέστμινστερ που σύμφωνα με ορισμένους κύκλους έχει πλήξει καίρια την οικονομία. Άλλο παράδειγμα είναι η Βουδαπέστη, της οποίας ο δήμαρχος αντιτίθεται στον αυταρχισμό της κυβέρνησης του Βίκτορ Όρμπαν.
Σε όλο τον κόσμο, οι δημοτικές αρχές των αστικών κέντρων καλούνται να αντιμετωπίσουν μερικές από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της σύγχρονης διακυβέρνησης: από την κλιματική αλλαγή και τις μετακινήσεις πληθυσμών, έως την επισφάλεια στην αγορά εργασίας και την έλλειψη στέγης. Ωστόσο, η ανάγκη για πρακτικές λύσεις και η δυνατότητα να εφαρμόσουν καινοτομία τους οδηγούν σε καλές πρακτικές που αξίζει να διαδοθούν και να ενισχυθούν. Για παράδειγμα, την ώρα που η στεγαστική αγορά ευνοεί τον αστικό εξευγενισμό (gentrification) εις βάρος των μακροχρόνιων δεσμών της εργατικής τάξης και της άτυπης αλληλεγγύης, η μακρά εμπειρία της Βιέννης, με την ποιοτική κοινωνική στέγαση που παρέχει, αποτελεί πρότυπο και για άλλους.
Αυτό το βιβλίο περιγράφει το πώς οι πολιτικοί και άλλοι επίσημοι ηγέτες των δήμων αναπτύσσουν ιδέες κατάλληλες για αυτόν τον αιώνα σε συνεργασία με επαγγελματίες και ακτιβιστές. Για παράδειγμα, το πρόγραμμα Διαπολιτισμικών Πόλεων του Συμβουλίου της Ευρώπης, στο οποίο συμμετέχουν άμεσα ή έμμεσα περισσότερες από 160 πόλεις σε όλο τον κόσμο, έχει εντοπίσει πάμπολους τρόπους διαχείρισης της πολιτιστικής ποικιλομορφίας του πλήθους που έχει συγκεντρωθεί στα αστικά κέντρα. Οι λύσεις αυτές – που ενέκριναν τα 46 κράτη μέλη του οργανισμού πέρυσι– αποτελούν πλέον πρότυπο για την πολυεπίπεδη διαχείριση της «διαπολιτισμικής ολοκλήρωσης», και αποτελούν την προοδευτική εναλλακτική λύση απέναντι στους λαϊκιστές.
Πράγματι, οι δυναμικές πόλεις, στην προσπάθειά τους να ξεφύγουν από τα στενά εθνικά όρια της συμβατικής πολιτικής – η οποία είναι μη βιώσιμη σε μια παγκοσμιοποιημένη εποχή παγκόσμιων προκλήσεων – δικτυώθηκαν μεταξύ τους για να μοιραστούν καλές πρακτικές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το δίκτυο C40 των (96 σήμερα) πόλεων που έχουν δεσμευτεί για δραστική μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2030.
Οι «προοδευτικοί» είχαν από καιρό συνηθίσει να φαντάζονται «επαγγελματικές» λύσεις σε προβλήματα δημόσιας πολιτικής που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν από ένα καλοκάγαθο κράτος με πατερναλιστικό τρόπο. Δεν είναι αυτός ο πρόσφορος τρόπος στην δικτυωμένη εποχή μας. Αυτή η μελέτη στρέφει το πρίσμα από κάτω προς τα πάνω – ξεκινώντας από το επίπεδο του δρόμου και όχι από το κράτος.