Το κύριο ρεύμα του Ατλαντικού, στο οποίο ανήκει και το Ρεύμα του Κόλπου, το Gulf Stream, βρίσκεται στο όριο της ανατροπής, κινδυνεύοντας να χάσει τη λεπτή ισορροπία του, και αυτό πιθανώς έχει ξεκινήσει από τον περασμένο αιώνα, σύμφωνα με νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Nature Climate Change.
του Niklas Boers
Η Ατλαντική Μεσημβρινή Κυκλοφορία Ανατροπής (Atlantic Meridional Overturning Circulation, AMOC) μεταφέρει θερμές μάζες νερού από τις τροπικές περιοχές προς τα βόρεια στην επιφάνεια του ωκεανού και κρύες μάζες νερού από τον πυθμένα προς τα νότια. Αυτό το σύστημα κυκλοφορίας είναι που ευθύνεται για το σχετικά ήπιο κλίμα στην Ευρώπη, ενώ επηρεάζει και τον καιρό σε ολόκληρο τον ωκεανό. Συνεπώς, μια πιθανή κατάρρευσή του θα είχε πολύ σοβαρές συνέπειες.
Όπως εξηγεί ο συγγραφέας της μελέτης, Niklas Boers από το Ινστιτούτο Πότσνταμ για την Έρευνα Κλιματικών Επιπτώσεων, το AMOC αποτελεί ένα από τα βασικά συστήματα κυκλοφορίας του πλανήτη. Γνωρίζουμε ήδη από προσομοιώσεις σε υπολογιστή και από μετεωρολογικά / παλαιοκλιματικά αρχεία, ότι το AMOC μπορεί να εμφανίσει αυξομειώσεις. Αυτό σημαίνει ότι η απότομη μετάπτωση από τον ένα στον άλλο τρόπο κυκλοφορίας είναι καταρχήν δυνατή. Εάν όμως χαθεί η δυναμική της σταθερότητάς του μπορεί το σύστημα να καταρρεύσει.
Έχει ήδη διαπιστωθεί ότι η κυκλοφορία του Ατλαντικού είναι η πιο αδύναμη στα τελευταία 1000 και πλέον χρόνια. Ωστόσο, παραμένει ανοιχτό το ερώτημα εάν η εξασθένηση αυτή είναι στο πλαίσιο της φυσιολογικής απόκλισης από τη μέση κατάσταση κυκλοφορίας ή εάν αποτελεί πραγματική απώλεια σταθερότητας. «Η διαφορά είναι κρίσιμη», λέει ο Niklas Boers, «επειδή η απώλεια της δυναμικής σταθερότητας θα σήμαινε ότι το AMOC έχει πλησιάσει το κρίσιμο όριο, πέρα από το οποίο θα μπορούσε να συμβεί μια ουσιαστική και πιθανώς μη αναστρέψιμη μετάβαση στο αδύναμο άκρο της ισορροπίας».
Δυστυχώς δεν υπάρχουν μακροχρόνια δεδομένα παρατήρησης της ισχύος του AMOC, ωστόσο έχουμε τα λεγόμενα «δακτυλικά του αποτυπώματα» στη θερμοκρασία της επιφάνειας της θάλασσας και στην αλατότητα του Ατλαντικού. «Μια λεπτομερής ανάλυση αυτών των ‘δακτυλικών αποτυπωμάτων’ ως προς 8 διαφορετικούς δείκτες υποδηλώνει ότι η αποδυνάμωση του AMOC τον περασμένο αιώνα είναι πράγματι πιθανό να σχετίζεται με απώλεια σταθερότητας», λέει ο Boers. «Τα ευρήματα υποστηρίζουν την εκτίμηση ότι η εξασθένηση του AMOC δεν είναι απλώς μια διακύμανση ή μια γραμμική απόκλιση στις αυξανόμενες θερμοκρασίες, αλλά πιθανώς σημαίνει ότι πλησιάζουμε ένα κρίσιμο όριο πέρα από το οποίο το σύστημα μπορεί να καταρρεύσει».
Εκτός από την υπερθέρμανση του πλανήτη, η εισροή γλυκού νερού είναι ένας παράγοντας ο οποίος συνδέεται επίσης με την κλιματική αλλαγή
Στο φαινόμενο αυτό συμβάλλουν διάφοροι παράγοντες επιπλέον της άμεσης επίδρασης που έχει η άνοδος της θερμοκρασίας του Ατλαντικού ωκεανού στην κυκλοφορία του. Τέτοιοι παράγοντες είναι η εισροή γλυκού νερού από την τήξη των πάγων της Γροιλανδίας και αλλού, η αύξηση των βροχοπτώσεων και η απορροή των ποταμών. Το γλυκό νερό είναι ελαφρύτερο από το αλμυρό με λιγότερη τάση να βυθίζεται από την επιφάνεια σε μεγαλύτερα βάθη, πράγμα που συμβάλλει στην ανατροπή της ισορροπίας.
«Δεν περιμέναμε ότι οι αυξημένες ποσότητες γλυκού νερού στον Ατλαντικό κατά τη διάρκεια του περασμένου αιώνα θα επηρέαζαν τόσο άμεσα την κυκλοφορία του», λέει ο Boers. «Χρειάζεται επειγόντως να επανεξετάσουμε τα μοντέλα μας με βάση τις πρόσφατες μετρήσεις προκειμένου να αξιολογήσουμε πόσο απέχει το AMOC από το κρίσιμο όριο». Μπορεί η συμβολή κάθε παράγοντα ξεχωριστά στο φαινόμενο να χρήζει περαιτέρω διερεύνησης, ωστόσο όλοι μαζί συνδέονται με την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή.
Ο Niklas Boers είναι Kαθηγητής Μοντελοποίησης του Γήινου Συστήματος στο Πολυτεχνείο του Μονάχου και επικεφαλής του Future Lab, Τμήμα «Τεχνητή Νοημοσύνη στο Ανθρωπόκαινο» στο PIK. Είναι επίσης αναπληρωτής συντονιστής του έργου Horizon 2020 «Tipping Points in the Earth System» (TiPES).
Πηγή: Potsdam Institute for Climate Impact Research (PIK)
Φωτο: dimitrisvetsikas1969 Pixabay
