Στη συνέντευξή του με το Clima21, ο Αριστοτέλης Αΐβαλιώτης, Γενικός Γραμματέας Ενέργειας και Ορυκτών Πρώτων Υλών, αναφέρεται στα οφέλη που θα προκύψουν από την απο-ανθρακοποίηση των νησιών, τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη των ΑΠΕ και τις δυσκολίες που πρέπει να ξεπεραστούν.

Ποια είναι κατά τη γνώμη σας η αιτία της μεγάλης καθυστέρησης στην απο-ανθρακοποίηση των νησιών και ιδιαίτερα των Μη Συνδεδεμένων, αυτών που χρησιμοποιούν ακόμα ντηζελομηχανές για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας;

Α.A.: Νομίζω ότι μπορούμε να αποδώσουμε ένα μεγάλο μέρος αυτής της καθυστέρησης στην οικονομική κρίση που διήρκεσε κάτι λιγότερο από μια δεκαετία, μέχρι το 2018-19, καθώς οι προσπάθειες για την αποφυγή της χρεοκοπίας της χώρας κάλυψαν κάθε άλλο σχεδιασμό, όπως αυτό που αναφέρατε για την ενεργειακή αλλαγή στα νησιά. Μια δεύτερη παράμετρος είναι ότι τα επενδεδυμένα συμφέροντα, στην παρούσα φάση, δεν είχαν καμιά βιασύνη να τα χάσουν…

Για ποια συμφέροντα μιλάτε;

Α.Α.: Αναφέρομαι στα συμφέροντα όσων συνδέονταν με την ύπαρξη και λειτουργία των θερμικών μονάδων, των εφοδιαστών κάθε είδους, αλλά και των ίδιων των νησιωτών που βολεύονταν με το παλιό καθεστώς και δεν έβλεπαν το λόγο να μπουν σε περιπέτειες αλλαγών. Τώρα, ιδίως μετά το 2019, και με την θέσπιση του Ταμείου Ανάκαμψης, σημειώθηκε μια νέα κινητικότητα, η Ευρώπη  δείχνει μια ιδιαίτερη ευαισθησία στα θέματα της Κλιματικής Αλλαγής – άρα πιέζει και για την απο-ανθρακοποίηση των νησιών – αλλά και τα ίδια τα επιχειρηματικά υποκείμενα αναπροσανατολίζονται σε επενδύσεις «πράσινης ανάπτυξης», όχι μόνο άμεσα αλλά και έμμεσα. Παράδειγμα, η τουριστική «βιομηχανία». Η TUI, ένας από τους μεγαλύτερους παράγοντες στον χώρο του τουρισμού παγκοσμίως, μας έχει ζητήσει να προχωρήσουμε ταχύτατα στην από-ανθρακοποίηση των νησιών, γιατί τους πελάτες της θα τους στρέφει από δω και πέρα αποκλειστικά σε «πράσινους» προορισμούς. Έτσι για παράδειγμα, ο Περιφερειάρχης Νοτίου Αιγαίου, έχει κινήσει Γη και ουρανό για να προχωρήσει, για παράδειγμα, το «πρασίνισμα» της Ρόδου.

Εδώ έχω μια παρατήρηση: είναι ο ίδιος ο Περιφερειάρχης ο οποίος συντάσσεται με το κίνημα εναντίον της εγκατάστασης αιολικών πάρκων στα νησιά.

Α.Α.: Ναι, στις Κυκλάδες, όχι στη Ρόδο.

Σωστά, αλλά υπάρχει μια διάχυτη αίσθηση ότι οι αντιδράσεις έχουν μια πολιτική υποστήριξη, ας πούμε. Άλλωστε αυτή τη στάση έχουν και πολλοί βουλευτές, ανεξαρτήτως κομμάτων.

Α.Α.: Είναι αλήθεια ότι πολλές τοπικές κοινωνίες και πολλές αυτοδιοικήσεις στα νησιά, ιδιαίτερα στις Κυκλάδες,  προβάλλουν το επιχείρημα ότι η ανάπτυξη των αιολικών πάρκων ιδιαίτερα – ευτυχώς δεν υπάρχει η ίδια αντίδραση για τα φωτοβολταϊκά – θα μπορούσε να βλάψει τον τουρισμό. Ισχυρίζονται δηλαδή ότι οι ξένοι θα προτιμήσουν ένα παρθένο περιβάλλον, χωρίς να υπολογίζουν ότι αυτό το παρθένο περιβάλλον είναι μια αυταπάτη, αρκεί να αναλογισθεί κανείς την αλλοίωση του νησιωτικού τοπίου από τις ίδιες τις τουριστικές μονάδες, πολλές εκ των οποίων είναι εκτός κλίμακας. Εγώ προσωπικά άλλωστε προέρχομαι από ένα νησί, την Ικαρία, η οποία έχει κηρύξει τον πόλεμο στις ανεμογεννήτριες. Παρόλα αυτά,  υπάρχουν αυτή τη στιγμή 6 ανεμογεννήτριες, οι οποίες εξυπηρετούν τις ανάγκες της αντλησιοταμίευσης, αλλά το κακό είναι ότι έχουν χωροθετηθεί σε λάθος θέση, δηλαδή σε μέρος χωρίς επαρκές ανεμολογικό δυναμικό.

Να επιμείνω λίγο στο παράδοξο στο οποίο ήδη αναφέρθηκα: ενώ η κυβέρνηση και ένα σημαντικό μέρος του πολιτικού κόσμου έχουν αρχίσει – με την πίεση βέβαια και της ΕΕ – να υποστηρίζουν έμπρακτα την «πράσινη» ενέργεια, η αυτοδιοίκηση δεν ακολουθεί. Το παράδοξο είναι στον ίδιο πολιτικό χώρο να έχουμε δυο διαφορετικές στρατηγικές.

Α.Α.: Πιστεύουμε ότι αυτό θα αλλάξει, με τον διάλογο και με τα σωστά επιχειρήματα. Ήδη αναφέρθηκα στο παράδειγμα των Tour Operators. Αν όμως αυτό δεν συμβεί με την ταχύτητα που θέλουμε, τότε το κράτος θα κάνει αυτό που πρέπει. Θα επιβάλει αυτό που προέχει, δηλαδή το εθνικό συμφέρον. Ήδη, τις περιοχές όπου χωροθετούνται τα υπεράκτια αιολικά έχουμε την πρόθεση να τις ανακηρύξουμε ως περιοχές εθνικού συμφέροντος. Αυτό σημαίνει ότι μπροστά σε άλλες επίσης σεβαστές χωροταξικές ρυθμίσεις και πολιτικές, όπως είναι οι περιοχές Natura για παράδειγμα, οι περιοχές εθνικού συμφέροντος είναι υπεράνω. Εξάλλου, αυτό θέλουν και οι αποφάσεις και οι οδηγίες της ΕΕ.

Να πω επίσης για τα υπεράκτια, μιας και αναφέρθηκα, ότι η υποτιθέμενη οπτική όχληση θα είναι εξαιρετικά μικρή. Ήδη, τα φωτορεαλιστικά σχέδια στις επιλεγείσες περιοχές δείχνουν ότι η κάλυψη του ορίζοντα από την τοποθέτηση ανεμογεννητριών είναι της τάξεως του 2%, δηλαδή σχεδόν αμελητέα. Φυσικά, με το κριτήριο αυτό, δηλαδή της μη αλλοίωσης του τοπίου, κάποιες περιοχές έχουν ήδη αποκλεισθεί. Αλλά αν παρ’ όλα αυτά οι αντιδράσεις για την οπτική όχληση – η οποία είναι και υποκειμενική – παραμείνουν, θα πρέπει να σκεφθούν οι κάτοικοι των νησιών ότι αυτό το θέμα, δηλαδή η ένταξη μεγάλων κατασκευών στο τοπίο, θα πρέπει να γενικευθεί. Δηλαδή, τότε δεν θα είναι δυνατή η κατασκευή μεγάλων ξενοδοχειακών μονάδων λόγω μη έκδοσης ΑΕΠΟ, δεν θα είναι δυνατή η κατασκευή γηπέδων στα βουνά, δεν θα μπορούν να διεκδικήσουν άδειες για βενζινάδικα με τεράστιες επιγραφές.

Αν προχωρήσουν κάποτε οι εγκαταστάσεις ΑΠΕ στα νησιά, θα χρειαστεί ίσως να συνδυαστούν και με συστήματα διαχείρισης της ενέργειας, όπως υπόσχονται οι τεχνολογίες των έξυπνων δικτύων και της αποθήκευσης;

Α.Α.: Θα χρειαστεί φυσικά και η επιστράτευση αυτών των τεχνολογιών στις οποίες αναφέρεστε, αλλά νομίζω ότι για την εξασφάλιση μιας σταθερής παροχής ηλεκτρικής ενέργειας στα νησιά, προηγείται η διασύνδεση. Ήδη, η διασύνδεση της Δωδεκανήσου με την Κόρινθο είναι έτοιμη να προκηρυχθεί, και πιστεύουμε ότι το έργο θα ολοκληρωθεί μέχρι το 2028. Μπορώ μάλιστα να σας ανακοινώσω ότι έχουν εξασφαλιστεί οι πόροι: €700 εκ. από το σύνολο των €2 δισ του Ταμείου Από-ανθρακοποίησης των Νησιών, έχουν δεσμευτεί για το πρόγραμμα του ΑΔΜΗΕ, δηλαδή για τις διασυνδέσεις του Βορείου και του Νοτίου Αιγαίου. Το πρόβλημά μας, αν υπάρξει πρόβλημα, δεν είναι ούτε στην τεχνολογία, ούτε στην χρηματοδότηση. Είναι στην ετοιμότητα της εφοδιαστικής αλυσίδας. Με τη ζήτηση που υπάρχει για τις ΑΠΕ διεθνώς, οι υπάρχουσες εταιρείες κατασκευής και ποντισμού των καλωδίων είναι πιθανόν ότι δεν επαρκούν. Άρα, το ζήτημα, μετά τους διαγωνισμούς, είναι οι χρόνοι παράδοσης των συστημάτων. Εκεί, πιθανόν να προκύψουν καθυστερήσεις.

Αυτό που ισχύει για τις διασυνδέσεις ισχύει και για τα υπεράκτια;

Α.Α.: Για τα υπεράκτια έχουμε μάλλον περισσότερο χρόνο και δρόμο να διανύσουμε. Δεν υπάρχει ο ίδιος βαθμός ετοιμότητας. Κατ’ αρχήν, θα πρέπει να προηγηθεί η ολοκλήρωση του ρυθμιστικού περιβάλλοντος, η θέσπιση  δηλαδή των κανόνων που θα ισχύουν στην νέα αυτή αγορά (με νέους προμηθευτές) για την διαμόρφωση των τιμών. Μας λείπουν ακόμα οι έρευνες πεδίου τις οποίες θα κάνει η ΕΔΕΥΕΠ (με κόστος νομίζω γύρω στα €80 εκ.).  Έτσι, οι πρώτοι διαγωνισμοί θα μπορούσαν να γίνουν το 2027, με την ελπίδα τα πρώτα υπεράκτια αιολικά να μπορούν να εγκατασταθούν γύρω στο 2030. Άρα, χοντρικά, οι διασυνδέσεις και τα υπεράκτια ταυτοχρονίζονται, εάν τηρηθεί αυτό το χρονοδιάγραμμα. Πέραν αυτών, ο ΔΕΔΔΗΕ προχωρά και τις δικές του μικρότερες και ιδιαίτερες διασυνδέσεις, όπως είναι αυτή της Σίφνου η οποία προγραμματίζεται, όπως με έχουν βεβαιώσει, για το 2027.

Θα μπορούσε βέβαια κανείς να ισχυριστεί ότι η προοπτική των διασυνδέσεων «ακυρώνει» στην πράξη την εγκατάσταση μεγάλων επίγειων αιολικών πάρκων στα νησιά.

Α.Α.: Ίσως, αλλά οι τοπικοί πληθυσμοί πρέπει να σκεφτούν επιπλέον δύο πράγματα: πρώτον ότι υπάρχει στο Αιγαίο ένα τεράστιο δυναμικό το οποίο δεν πρέπει να πάει χαμένο, και δεύτερον ότι από τις μονάδες αυτές θα υπάρξει μεγάλο οικονομικό όφελος, από τα ανταποδοτικά τέλη, στο τοπικό επίπεδο, για το Δήμο και τους καταναλωτές. Ήμουν τις προάλλες στην Ικαρία όπου είχα μια συζήτηση με την δημοτική αρχή για το μεγάλο υπεράκτιο αιολικό που προβλέπεται να κατασκευασθεί στην περιοχή αυτή στη δεύτερη φάση του προγράμματος. Τους είπα λοιπόν ότι οι τοπικές κοινωνίες μπορούν φυσικά να έχουν τη γνώμη τους και την άποψή τους που σε ορισμένες περιπτώσεις να είναι διαφορετική από τη δική μου, αλλά θα πρέπει να σκεφτούν και τα τεράστια οικονομικά οφέλη, που στην περίπτωση της Ικαρίας για τον Δήμο είναι της τάξεως των €5 εκ. Επομένως, σε ένα νησί με προϋπολογισμό σήμερα €1 εκ. θα έχουμε πενταπλασιασμό των εσόδων, πράγμα που θα δώσει τη δυνατότητα άντλησης επιπλέον πόρων από το ΕΣΠΑ, αφού θα μπορούν να χρηματοδοτηθούν οι απαραίτητες μελέτες, για παράδειγμα.

Για όλα τα νέα ενεργειακά έργα στη θάλασσα υπάρχει προοπτική συνεργασίας ελληνικών εταιρειών με ξένες, ώστε να δημιουργηθεί και εγχώρια τεχνογνωσία; Γιατί ξέρετε ότι υπάρχει και το επιχείρημα: θα έρθουν οι ξένοι να «κερδοσκοπήσουν» πάνω στους δικούς μας πόρους.

Απ’ όσο ξέρω, όλες οι ξένες τεχνικές εταιρείες του κλάδου έχουν ήδη βρει Έλληνες εταίρους και επομένως ένα μέρος των εργολαβιών θα πάει σε ελληνικά χέρια. Αυτό βέβαια ισχύει και για το development των έργων, για τις αδειοδοτήσεις και τις συναλλαγές με τις τράπεζες κ.ά, γιατί έτσι τα πράγματα θα κινηθούν πιο γρήγορα και θα αυξηθεί η αποτελεσματικότητα. Έχουν μάλιστα γίνει μελέτες, από το ΙΟΒΕ για παράδειγμα, που έδειξαν ότι με την πλήρη ανάπτυξη των αιολικών πάρκων στη θάλασσα μέχρι το 2040 θα δημιουργηθούν έως και 40.000 νέες θέσεις εργασίας. Το μεγάλο ερώτημα είναι αν και πώς θα βρεθούν στη χώρα όλα αυτά τα ειδικευμένα στελέχη. Άρα το ζήτημα της κατάρτισης του νέου εργατικού, τεχνικού και επιστημονικού δυναμικού στη νέα ενεργειακή εποχή καθίσταται κεφαλαιώδες.

Υπάρχουν προβλήματα σχετιζόμενα με την εθνική άμυνα και τη θαλάσσια χωροταξία στις περιοχές όπου προβλέπεται να αναπτυχθούν θαλάσσια αιολικά πάρκα;

Α.Α.: Δεν νομίζω, γιατί πριν απ’ όλα έχουν τηρηθεί τα έξι μίλια ως μέγιστη απόσταση από την ακτή, μια απόσταση που δεν έχουμε πουθενά ξεπεράσει. Όσον αφορά την χωροθέτηση, θα ληφθεί υπόψιν η αποφυγή τουριστικά πολυσύχναστων περιοχών, το μέγιστο βάθος των 300 μέτρων για τις αγκυρώσεις και φυσικά η ισχύς των ανέμων.

Το ηπειρωτικό ηλεκτρικό σύστημα είναι έτοιμο να παραλάβει όλη αυτή την ενέργεια από το Αιγαίο, όπου και όταν ολοκληρωθούν οι μονάδες;

Α.Α.: Οπωσδήποτε είναι κάτι που εξετάζει η ΑΔΜΗΕ σε συνάρτηση με το χρονοδιάγραμμα των έργων. Θα χρειαστούν και αναβαθμίσεις και προσαρμογές, όπως για παράδειγμα στην Κρήτη που αυτή τη στιγμή είναι χωρισμένη σε δύο υποσυστήματα: το ανατολικό στο Ηράκλειο και το δυτικό στα Χανιά. Τα σύστημα πρέπει να γίνει ενιαίο. Άρα θα χρειαστούν και νέες γραμμές υπερυψηλής τάσης. Ένα ζήτημα που κι αυτό μπορεί να προκαλέσει αντιδράσεις.

Δεν μπορούν αυτές οι γραμμές να γίνουν υπόγειες;

Α.Α.: Η υπογειοποίηση του δικτύου είναι πανάκριβο έργο. Υπολογίζεται γύρω στα €25 δις. Δεν ξέρω αν μπορούν να βρεθούν αυτά τα χρήματα.

Η συνέντευξη δόθηκε στον Ηλία Ευθυμιόπουλο στις 20/4/24.