Στο βιβλίο του «Επιστροφή στη Φουκουσίμα» ο Thomas Bass καταγράφει τα επακόλουθα της μεγάλης πυρηνικής καταστροφής του 2011 που έπληξε την Ιαπωνία, εστιάζοντας κυρίως στην ανθεκτικότητα των εκτοπισμένων κοινοτήτων που έμελλε να περάσουν την υπόλοιπη ζωή τους σε ένα περιβάλλον γενικευμένης μόλυνσης λόγω ραδιενέργειας.
Ο συγγραφέας εξερευνά ένα ταξίδι μεταμόρφωσης, από την ερήμωση στην αναζωογόνηση, προσφέροντας έναν οδηγό επιβίωσης, χρήσιμο για το πυρηνικό μας μέλλον. Η Φουκουσίμα είναι μια συνεχιζόμενη πυρηνική καταστροφή. Οι τέσσερις αντιδραστήρες που έλιωσαν και εξερράγησαν το 2011 εξακολουθούν να είναι θανατηφόροι. Καίγονται ακόμη και τα ρομπότ που στέλνονται για να τους εξερευνήσουν.
Πάνω από εκατό χιλιάδες άνθρωποι παραμένουν εκτοπισμένοι, σε απόκοσμες πόλεις-φαντάσματα με τα σπίτια τους παγωμένα στο χρόνο, με τις παντόφλες ανενόχλητες κι αφόρετες στα κατώφλια και με τραπέζια στρωμένα για απόντες επισκέπτες.
Τα άγρια ζώα έχουν καταλάβει τα σπίτια. Τα αμπέλια κατακλύζουν τα κτίρια που έχουν αφεθεί στην εντροπία της εγκατάλειψης. Επισκεπτόμενοι αυτά τα μέρη, κοιτάζουμε τον κενό κόσμο που απομένει μετά το τέλος της σύντομης θητείας μας ως επικυρίαρχων της Ανθρωπόκαινου. Ο κόσμος είναι διάστικτος με ζώνες πυρηνικού αποκλεισμού. Ατόλες ανατιναγμένες σε θρύψαλα. Χώροι δοκιμών στην έρημο Mojave. Καταστροφές στα σοβιετικά εργοστάσια κατασκευής βομβών. Το κόκκινο δάσος γύρω από το Τσερνομπίλ. Αυτές οι ζώνες αυξάνονται σε αριθμό και συγχωνεύονται η μία στην άλλη.
Τι θα συμβεί αν το μέλλον μας απαιτεί να μάθουμε πώς να ζούμε σε ζώνες πυρηνικού αποκλεισμού;
Θα μάθουμε πώς να ελέγχουμε τους κινδύνους και να αναπτύσσουμε ανθεκτικές καλλιέργειες ή και άλλες δεξιότητες επιβίωσης; Πουθενά στον κόσμο δεν είναι αυτό το μέλλον πιο ζοφερό από ό, τι στη Φουκουσίμα, όπου η ιαπωνική κυβέρνηση πιέζει τους ανθρώπους να επανεγκατασταθούν σε πόλεις που υποτίθεται ότι έχουν απολυμανθεί.
Αυτές οι προσπάθειες μάλλον απέτυχαν σε μεγάλο βαθμό. Αλλά αυτό που δεν απέτυχε είναι οι προσπάθειες για την αναβίωση της Φουκουσίμα. Αυτό προωθείται και μέσα από την εφευρετικότητα των τοπικών αγροτών, των επιχειρηματιών, των πολιτών, των επιστημόνων, των καλλιτεχνών, αλλά και μεταναστών από όλο τον κόσμο που ενδιαφέρονται να ξεκινήσουν νέες ζωές μέσα στην κόκκινη ζώνη. Το 2018 και ξανά τεσσεράμισι χρόνια αργότερα, ο Thomas Bass ταξίδεψε στη Φουκουσίμα.
Η διαφορά ήταν δραματική Ο τόπος είχε καθαριστεί και είχε ξανανοίξει, όχι πλήρως, αλλά σιγά-σιγά οι άνθρωποι μαθαίνουν να ζουν μαζί με τη ραδιενέργεια, να απολυμαίνουν τα χωράφια τους, να μετρούν πόσο μολυσμένα είναι τα τρόφιμά τους και να προετοιμάζονται για το επόμενο τσουνάμι που θα σαρώσει αυτό το σεισμικά επισφαλές μέρος του κόσμου.
Μετά από έξι χρόνια έρευνας, συμπεριλαμβανομένων ταξιδιών στο Τσερνομπίλ, ο Bass μας δίνει μια αξιοσημείωτη περιγραφή του πώς οι αργοναύτες της Φουκουσίμα, τα θύματα της Ανθρωποκαίνου Εποχής, μας καθοδηγούν στο πυρηνικό μας μέλλον.
Παρακάτω δημοσιεύουμε ένα άρθρο του Thomas A. Bass γραμμένο 3 χρόνια νωρίτερα, στην τελευταία του επίσκεψη στον τόπο της τραγωδίας.
Φουκουσίμα: Αυτή τη φορά η Ιαπωνία βομβάρδισε τον εαυτό της…
Μετά την πυρηνική καταστροφή στη Φουκουσίμα, στις 11 Μαρτίου 2011, οι εκτοπισμένοι τοποθετήθηκαν σε προσωρινά, μικρά καταλύματα που χτίστηκαν σε χώρους στάθμευσης και χωράφια κοντά σε μεγάλες πόλεις στην ιαπωνική ενδοχώρα. Ο Takenori και η Tomoko Kobayashi έζησαν σε ένα τέτοιο προσωρινό σπίτι για πέντε χρόνια —πυρηνικοί πρόσφυγες σε 12 τμ.
Το 2016, επετράπη στο ζευγάρι να επιστρέψει στο παλιό του σπίτι στην Odaka, ένα χωριό στην άκρη της ζώνης αποκλεισμού μήκους 20 χιλιομέτρων, όπου η Tomoko είναι ιδιοκτήτρια ενός μικρού παραδοσιακού ξενοδοχείου με κοινά λουτρά και τραπεζαρία, με ένα μακρύ τραπέζι για τους πελάτες και την οικογένεια. Διέσωσε μάλιστα μερικά από τα περίφημα άλογα «σαμουράι» της περιοχής, που είναι μαρκαρισμένα με το άσπρο σημάδι της μόλυνσης από ραδιενέργεια.
Τον Σεπτέμβριο του 2020, το πανδοχείο ήταν ξανά γεμάτο με επισκέπτες, ανάμεσά τους και η βοηθός μου, η ερευνήτρια Yuki Abe. Είχαν έρθει για το ετήσιο φεστιβάλ που σηματοδοτεί τη φθινοπωρινή φύτευση σπόρων ελαιοκράμβης, ενός φυτού διπλά ωφέλιμου: αφενός απορροφά το καίσιο από το έδαφος και αφετέρου παράγει καθαρό από ραδιενέργεια έλαιο, το canola, επειδή το καίσιο δεν είναι διαλυτό σ’αυτό. Την ιδέα της αντικατάστασης της παραδοσιακής καλλιέργειας ρυζιού με ελαιοκράμβη τη δανείστηκαν από το Τσερνόμπιλ – περιοχή που επισκέφθηκαν οι Kobayashi και πολλοί φίλοι τους, σε μια προσπάθεια να μάθουν πώς να ζουν σε μια ζώνη πυρηνικού αποκλεισμού.
Η οικογένεια έφερε άλλο ένα σημαντικό μάθημα από το Τσερνόμπιλ. Ο Takenori άνοιξε ένα εργαστήριο δοκιμών ακτινοβολίας στην κοντινή πόλη Minamisoma, όπου εξετάζει δείγματα χώματος, μανιτάρια ή ακόμη και δυνητικά μολυσμένα τρόφιμα. «Αυτό που μάθαμε από το Τσερνόμπιλ είναι ότι πρέπει να μετράς τη ραδιενέργεια στα πάντα και να συνεχίζεις να μετράς», λέει ο Takenori.
Αβεβαιότητες για τη ραδιενέργεια που εκλύθηκε
Κανείς δεν μπορεί να πει με απόλυτη βεβαιότητα τι ποσότητα ακτινοβολίας εκλύθηκε από τη Φουκουσίμα, αφού το μεγαλύτερο μέρος της μεταφέρθηκε ανατολικά προς τον ωκεανό. Σε πρώτη φάση, το Ινστιτούτο Πυρηνικής Ενέργειας της χώρας υπολόγισε ότι ήταν το ένα δέκατο σε σύγκριση με το Τσερνομπίλ – το οποίο εκτιμάται ότι διασκόρπισε 50 – 200 εκατομμύρια curies ραδιενέργειας στη Ρωσία και την Κεντρική Ευρώπη.
Παρά ταύτα, ακόμα και αυτή η ποσότητα ακτινοβολίας ισοδυναμεί με αρκετές δεκάδες βόμβες τύπου Χιροσίμα*. Πόσες ακριβώς δεν θα μάθουμε ίσως ποτέ, γιατί τα περισσότερα νούμερα προέρχονται από εκτιμήσεις και όχι πραγματικές μετρήσεις. Πάντως, όπως είπε χαρακτηριστικά ο νομπελίστας Kenzaburō Ōe για την καταστροφή της Φουκουσίμα, σε αντίθεση με τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, αυτή τη φορά η Ιαπωνία βομβάρδισε τον εαυτό της…
Ακόμα χειρότερα: τα περισσότερα δοσίμετρα που υπήρχαν στη Φουκουσίμα παρασύρθηκαν από το τσουνάμι ή έπαψαν να λειτουργούν. Οι μετρήσεις από αμερικανικά στρατιωτικά αεροσκάφη που πραγματοποίησαν υπερπτήσεις και πλοία που πλησίασαν την περιοχή διέφεραν δραματικά από εκείνες που ανέφερε η Επιχείρηση Ηλεκτρισμού του Τόκυο (Tokyo Electric Power Company, TEPCO). Το ίδιο ισχύει και για τις μετρήσεις σε δείγματα αέρα και εδάφους.
Διαβάστε σχετικά άρθρα στο Clima21: Κίμων Χατζημπίρος “Πυρηνική Ενέργεια; Όχι ευχαριστώ” και “Η αλήθεια για την Πυρηνική Ενέργεια – 11 χρόνια μετά τη Φουκουσίμα“
Ό,τι γνωρίζουμε για τις πυρηνικές καταστροφές στο Τσερνόμπιλ, τη Φουκουσίμα και αλλού προέρχεται κυρίως από τη μοντελοποίηση των δεδομένων του είδους και των ποσοτήτων ραδιενεργού υλικού που υπήρχαν στον πυρήνα ενός αντιδραστήρα και στη συνέχεια απελευθερώθηκαν στο περιβάλλον από ένα ατύχημα. Αυτά τα μοντέλα αναθεωρούνται μετά τη συγκέντρωση στοιχείων για τη φορά και την ένταση των ανέμων και για άλλους παράγοντες, αλλά εξακολουθούν να είναι μόνο μοντέλα. Στην ιδανική περίπτωση, θα έπρεπε κάποιος να εξετάσει τους ίδιους τους πυρήνες των αντιδραστήρων. Δυστυχώς, ακόμη και σήμερα κανείς δεν μπορεί να πλησιάσει τους πυρήνες του αντιδραστήρα της Φουκουσίμα και δεν γνωρίζουμε καν πού ακριβώς βρίσκονται.
Τον Δεκέμβριο του 2020, η Ρυθμιστική Αρχή Ατομικής Ενέργειας της Ιαπωνίας (NRA) ανακοίνωσε «εξαιρετικά σοβαρά» δεδομένα στη Φουκουσίμα, πολύ χειρότερα από ό,τι πιστεύαμε προηγουμένως. Η TEPCO διαπίστωσε ότι οι τεράστιες πλάκες θωράκισης που κάλυπταν τους αντιδραστήρες εξέπεμπαν 10 Sieverts ακτινοβολίας ανά ώρα — δόση θανατηφόρα για τον άνθρωπο. Επειδή η Φουκουσίμα έχει διαπιστωμένα περισσότερο μολυσμένο υλικό σε υψηλότερες δόσεις από ό,τι είχε αρχικά εκτιμηθεί, «αυτό θα έχει τεράστιο αντίκτυπο στην όλη διαδικασία παροπλισμού της εγκατάστασης», όπως δήλωσε ο πρόεδρος της NRA Toyoshi Fuketa.
Η δόση ακτινοβολίας που βλάπτει τον ανθρώπινο οργανισμό μετριέται σε Sieverts, μονάδα μέτρησης που πήρε το όνομά της από τον Σουηδό φυσικό Rolf Sievert. Μια δόση 0,75 Sieverts προκαλεί ναυτία και εξασθενεί το ανοσοποιητικό σύστημα. (Τα Sieverts χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση της σχετικής βιολογικής βλάβης που προκαλείται στο ανθρώπινο σώμα, ενώ τα Βecquerels και τα Curies περιγράφουν την ποσότητα ακτινοβολίας που εκπέμπεται από ραδιενεργό υλικό.)
Μια δόση 10 Sieverts είναι θανατηφόρα εάν απορροφηθεί μονομιάς. Μια δόση μεταξύ 0,75 και 10 Sieverts δίνει 50% πιθανότητες θανάτου μέσα σε 30 ημέρες.
Οι κατευθυντήριες γραμμές για τους εργαζόμενους στην πυρηνική βιομηχανία περιορίζουν τη μέγιστη ετήσια δόση σε 0,05 Sieverts ή 50 milliSieverts —το ισοδύναμο με πέντε αξονικές τομογραφίες. Αυτό είναι ένα υψηλό ποσοστό σε σύγκριση με το 1 milliSievert ετησίως που θεωρείται αποδεκτό για το ευρύ κοινό.
Πόσα Sievert εκλύονται αυτή τη στιγμή από τους κατεστραμμένους αντιδραστήρες της Φουκουσίμα; Η τελευταία ένδειξη από τον αντιδραστήρα Νο. 2 είναι 530 Sieverts ανά ώρα. Αυτό σημαίνει ότι κάθε ώρα η καρδιά του αντιδραστήρα εκπέμπει πάνω από 10.000 φορές την ετήσια επιτρεπόμενη δόση για τους εργαζόμενους.
Οι αντιδραστήρες της μονάδας F1 είναι ακόμα θανατηφόροι για τον άνθρωπο και ακόμη και τα ρομπότ που στέλνονται για να μελετήσουν την κατάσταση στους πυρήνες γρήγορα καταστρέφονται. Το 2017, η TEPCO έχασε δύο ρομπότ μέσα σε δύο εβδομάδες. Ωστόσο, μέρος της ζώνης πυρηνικού αποκλεισμού έχει ανοίξει εκ νέου —τουλάχιστον επίσημα— για επανεγκατάσταση και η ιαπωνική κυβέρνηση πλήρωσε δύο εκατομμύρια γιεν (περίπου 20.000 δολάρια) σε όσους αποφάσιζαν να επανεγκατασταθούν στην περιοχή.
Έξω από τον πυρήνα αλλά μέσα στη ζώνη αποκλεισμού, μια στρατιά περίπου 100.000 εργαζομένων πέρασε μια δεκαετία μαζεύοντας το μολυσμένο ραδιενεργό χώμα σε σακούλες. Έτσι, εκεί που κάποτε απλώνονταν οι καταπράσινοι ορυζώνες της Φουκουσίμα, σήμερα βρίσκονται λόφοι από μαύρες πλαστικές σακούλες σκουπιδιών γεμάτες με ραδιενεργό χώμα.
Η περιφέρεια της Φουκουσίμα είναι γεμάτη από ραδιενεργά σημεία και αυτά συνεχίζουν να μετακινούνται καθώς τα μικροσωματίδια ξεπλένονται με τη βροχή από τα δάση των κοντινών βουνών.
Το 2019, μια έρευνα που διεξήχθη για λογαριασμό της Greenpeace ανακάλυψε ραδιενεργά σημεία στο πάρκινγκ του J-Village όπου συχνάζουν παιδιά. Εκεί, η Greenpeace μέτρησε επίπεδα ακτινοβολίας πάνω από 71 microSievert ανά ώρα (ένα microSievert είναι το ένα εκατομμυριοστό του Sievert ή το ένα χιλιοστό του milliSievert) —δηλαδή 1.775 φορές πάνω από την κανονική ένδειξη σε αυτήν την περιοχή πριν από την καταστροφή της Φουκουσίμα (περίπου 0,04 microSievert ανά ώρα). Η αυξημένη ένδειξη, η οποία μεταφράζεται σε περίπου 0,62 Sieverts το έτος, σημαίνει ότι όποιος αναπνέει σκόνη από τα γήπεδα του J-Village μπορεί να καταπίνει ραδιενεργά σωματίδια. Αντίστοιχα αποτελέσματα έδωσαν μετρήσεις στο στάδιο του μπέιζμπολ Azuma στην πόλη της Φουκουσίμα.
H διαχείριση των γεγονότων
Αυτή η «ψύχραιμη» στάση απέναντι στην ακτινοβολία είναι διαδεδομένη. «Διαπιστώσαμε αδιαφορία για το πρόβλημα και περιφρόνηση για τη δημόσια ασφάλεια», ανέφερε η κοινοβουλευτική έκθεση για την καταστροφή της Φουκουσίμα, γνωστή ως Επίσημη Έκθεση της Ανεξάρτητης Ερευνητικής Επιτροπής για το Πυρηνικό Ατύχημα της Φουκουσίμα. «Η επιτροπή γενικά διαπίστωσε άγνοια και αλαζονεία, πράγμα ασυγχώρητο για οποιονδήποτε φορέα ασχολείται με την πυρηνική ενέργεια», κατέληξαν οι συντάκτες της έκθεσης. «Πρέπει να παραδεχτούμε –πολύ οδυνηρά– ότι πρόκειται για μια καταστροφή “Made in Japan”».
Αφού η Ιαπωνία αρχικά συγκάλυψε τους κινδύνους που συνεπάγεται η κατασκευή 54 πυρηνικών αντιδραστήρων στις γεωλογικά ασταθείς ακτές της, στη συνέχεια συγκάλυψε και τις συνέπειες. Μια μελέτη που χρηματοδοτήθηκε από την ιαπωνική κυβέρνηση σχετικά με τα επίπεδα ραδιενέργειας στον νομό της Φουκουσίμα εμφάνισε την έκθεση του πληθυσμού χαμηλότερη σχεδόν κατά 70%. Ο Αυστραλός γιατρός Tilman Ruff, συνιδρυτής της International Campaign to Abolish Nuclear Weapons (η οποία κέρδισε το Νόμπελ Ειρήνης 2017), ανέφερε ότι το ιατρικό προσωπικό εγκατέλειψε την περιοχή επειδή η κυβέρνηση αρνείται να τους αποζημιώσει όταν αποδίδουν στη ραδιενέργεια διάφορα συμπτώματα και ασθένειες όπως ρινορραγίες, αποβολές κ.α.. (Οι μόνες αποδεκτές διαγνώσεις είναι η «φοβία για τη ραδιενέργεια» και το άγχος.) Η απότομη αύξηση του καρκίνου του θυρεοειδούς μεταξύ των παιδιών στη Φουκουσίμα απορρίπτεται ως σφάλμα έρευνας, που οφείλεται στην εξέταση πάρα πολύ μεγάλου δείγματος παιδιών.
Η κυβέρνηση δεν έχει πραγματοποιήσει καμία επιδημιολογική μελέτη στη Φουκουσίμα. Ούτε έχει καθορίσει κάποια βάση σύγκρισης της δημόσιας υγείας πριν και μετά την καταστροφή. Αντίθετα, έχει επιτρέψει τη χρήση ραδιενεργής τέφρας και χώματος σε κατασκευαστικά έργα σε ολόκληρη τη χώρα.
Το γενικά αποδεκτό όριο ασφάλειας για την έκθεση σε ακτινοβολία είναι 1 milliSievert ανά έτος. Διαφορετικές χώρες έχουν διαφορετικά πρότυπα, αλλά στις Ηνωμένες Πολιτείες η Ρυθμιστική Επιτροπή Πυρηνικών απαιτεί από τους φορείς εκμετάλλευσης πυρηνικών σταθμών να περιορίζουν την τυχαία έκθεση του κοινού σε 1 milliSievert ετησίως πάνω από τον μέσο όρο ετήσιας φυσικής ραδιενέργειας που υπάρχει σε κάθε περιοχή, και αυτός ο αριθμός αναγνωρίζεται ως ένα διεθνές χονδρικό όριο αναφοράς. (Για λόγους σύγκρισης, το φυσικό επίπεδο μπορεί να φθάσει έως και τα 3 milliSieverts ετησίως.)
Στη βιασύνη της να αντιμετωπίσει την έκτακτη ανάγκη στη Φουκουσίμα μετά το ατύχημα, η ιαπωνική κυβέρνηση απλώς αύξησε το όριο της θεωρούμενης αποδεκτής ποσότητας τυχαίας ακτινοβολίας. Και επιτρέπει τώρα στους κατοίκους να εκτίθενται σε 20 milliSieverts ετησίως, πάνω και πέρα από αυτό που εκπέμπεται φυσικά, και, σύμφωνα με το Scientific American, πολύ πιο πάνω από τον διεθνή μέσο όρο αναφοράς του 1 milliSievert ετησίως.
Για να δώσουμε μια αίσθηση κλίμακας, τα 20 milliSieverts σημαίνουν ότι ένας μαθητής στη Φουκουσίμα μπορεί να εκτεθεί στην ίδια ποσότητα ακτινοβολίας με έναν ενήλικα εργαζόμενο πλήρους απασχόλησης σε πυρηνικό εργοστάσιο. Το όριο στην υπόλοιπη Ιαπωνία, εκτός των περιοχών της Φουκουσίμα, παραμένει 1 milliSievert ετησίως.
Όποιος αντιτίθεται στην 20πλάσια αύξηση των επιτρεπόμενων ορίων ραδιενέργειας κατηγορείται ότι διασπείρει «επιβλαβή φημολογία». Αφού η Κίνα και άλλες 50 χώρες απαγόρευσαν την εισαγωγή τροφίμων από τη Φουκουσίμα με το σκεπτικό ότι μπορεί να είναι ραδιενεργά, οι ιαπωνικές αρχές αντέδρασαν έντονα και οι επικριτές της κυβέρνησης κατηγορήθηκαν ότι σαμποτάρουν την εθνική οικονομία. Ομοίως, οι πρόσφυγες από τη Φουκουσίμα αντιμετωπίστηκαν ως παρίες σε άλλα μέρη της Ιαπωνίας και η εφημερίδα Asahi Shimbun έγραψε για «εκτεταμένο εκφοβισμό και στιγματισμό των εκτοπισμένων». Το ίδιο επιβεβαίωσε και η βρετανική εφημερίδα The Independent, η οποία ανέφερε ότι «οι διακρίσεις που υφίστανται οι εκτοπισμένοι μαθητές θυμίζουν τα όσα αντιμετώπισαν όσοι επέζησαν από τις ατομικές βόμβες του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου».
Οι γυναίκες από τη Φουκουσίμα δεν βρίσκουν σύντροφο για να παντρευτούν και έχει εμφανιστεί ένα νέο είδος διαζυγίου, με τους άνδρες να επιστρέφουν στην περιοχή χωρίς τις συζύγους τους, που θέλουν να κρατήσουν τα παιδιά τους όσο το δυνατόν πιο μακριά.
«Η Ιαπωνία έχει περιορίσει τις επιστημονικές πρωτοβουλίες για τη μελέτη της πυρηνικής καταστροφής», ανέφερε ο Άλεξ Ρόζεν, παιδίατρος και εκπρόσωπος της οργάνωσης Διεθνείς Γιατροί για την Πρόληψη του Πυρηνικού Πολέμου. «Δεν υπάρχει σχεδόν καμία βιβλιογραφία, καμία δημοσιευμένη έρευνα, σχετικά με τις επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία, και αυτές που δημοσιεύονται προέρχονται από μια μικρή ομάδα ερευνητών στην Ιατρική Σχολή της Φουκουσίμα, με επικεφαλής τον Shunichi Yamashita, ο οποίος στην Ιαπωνία ονομάζεται « Mr. 100 milliSieverts». Ο Yamashita είχε πει τότε στο κοινό ότι τα 100 milliSieverts ήταν ακίνδυνα. Και είχε ταχθεί εναντίον της χορήγησης χαπιών ιωδίου για την πρόληψη του καρκίνου του θυρεοειδούς λέγοντας ότι η καλύτερη προστασία του κόσμου ήταν κυριολεκτικά να χαμογελούν και να είναι χαρούμενοι.
Τέσσερις χιλιάδες άνθρωποι συνεχίζουν να εργάζονται για να περιορίσουν τη συνεχιζόμενη καταστροφή στον πυρηνικό σταθμό της Φουκουσίμα, ψύχοντας με νερό τους πυρήνες των αντιδραστήρων και τις δεξαμενές καυσίμων, ενώ αγωνίζονται να αποτρέψουν την κατάρρευση των κατεστραμμένων κτιρίων. Πάνω από ένα δισεκατομμύριο λίτρα μολυσμένου νερού αποθηκεύονται επιτόπου σε σκουριασμένες δεξαμενές. Με το αιτιολογικό ότι έχει εξαντληθεί ο διαθέσιμος χώρος, η TEPCO σχεδιάζει να απελευθερώσει αυτό το νερό απευθείας στον ωκεανό. [Σημείωση: Τον Αύγουστο του 2023, με την άδεια της ιαπωνικής κυβέρνησης, η TEPCO άρχισε να απελευθερώνει επεξεργασμένο νερό από τη μονάδα Fukushima Dai’ichi F1 στον Ειρηνικό Ωκεανό].
Για χρόνια, η εταιρεία υποστήριζε ότι το νερό που αποθηκεύτηκε στην F1 είχε καθαριστεί από ραδιενέργεια, εκτός από το τρίτιο, ένα υδατοδιαλυτό ισότοπο που θεωρείται σχετικά ασφαλές. Το 2014, αναγκάστηκε να παραδεχτεί ότι η διαδικασία καθαρισμού είχε αποτύχει και ότι το νερό ψύξης της Φουκουσίμα είναι στην πραγματικότητα μολυσμένο με υψηλά επίπεδα στροντίου-90 και άλλα ραδιενεργά στοιχεία.
Η Φουκουσίμα σήμερα είναι ένας βάλτος με νερά μολυσμένα με στρόντιο, τρίτιο, καίσιο και άλλα ραδιενεργά σωματίδια. Οι μηχανικοί έχουν γεμίσει την τοποθεσία με τάφρους, φράγματα, αντλίες, φρεάτια και αποχετεύσεις. Το 2014, η TEPCO έλαβε 292 εκατομμύρια δολάρια από δημόσιους πόρους για να περιφράξει τις εγκαταστάσεις με έναν υπόγειο «τοίχο πάγου» — ένα υποτιθέμενο αδιαπέραστο φράγμα παγωμένου εδάφους. Αυτό, επίσης, απέτυχε, έχοντας «περιορισμένη, ή ελάχιστη επίδραση», όπως δήλωσε η Ρυθμιστική Αρχή Πυρηνικής Ενέργειας της Ιαπωνίας.
Το 2019, το Ιαπωνικό Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών υπολόγισε ότι το κόστος για τον καθαρισμό της καταστροφής της Φουκουσίμα θα μπορούσε να φτάσει τα 747 δισεκατομμύρια δολάρια. Αλλά στην πραγματικότητα είναι αδύνατος ο πλήρης και απόλυτος καθαρισμός. Τα ραδιενεργά μπάζα και κατάλοιπα καυσίμου παραμένουν θανατηφόρα για δεκάδες χιλιάδες χρόνια. Στο Τσερνόμπιλ, η εγκατάσταση θάφτηκε κάτω από ένα βουνό από σκυρόδεμα και καλύφθηκε ξανά από μια δεύτερη «ασπίδα», μια «σαρκοφάγο», που κόστισε 1,5 δισεκατομμύριο δολάρια και χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ιαπωνία έχει αρνηθεί να κατασκευάσει μια παρόμοια «σαρκοφάγο» για να μην φανεί στα μάτια του κόσμου σαν μια αποτυχημένη πυρηνική δύναμη. Αντίθετα, βασιζόμενη σε μια τεχνολογία που δεν έχει ακόμη εφευρεθεί, η TEPCO σχεδιάζει να συγκεντρώσει το καύσιμο από τους κατεστραμμένους αντιδραστήρες και να αποθηκεύσει τα απόβλητα σε άγνωστη τοποθεσία. Στο μεταξύ, η Φουκουσίμα παραμένει μια ανοιχτή πληγή στην ανατολική ακτή της Ιαπωνίας.
Σημείωση: Το άρθρο γράφτηκε τον Μάρτιο του 2021
Ο Thomas A. Bass είναι συγγραφέας και συνεργάτης των περιοδικών The New Yorker, Atlantic, Wired και άλλων, καθώς και Καθηγητής Αγγλικής Γλώσσας και Δημοσιογραφίας στο State University of New York στο Όλμπανι.
*Τόσο το ατύχημα του 2011 στην πυρηνική ενεργειακή εγκατάσταση Fukushima Daiichi στην Ιαπωνία όσο και το ατύχημα του Τσερνομπίλ στην πρώην Σοβιετική Ένωση το 1986 απαιτούσαν αντίμετρα για την προστασία του κοινού. Αυτό το γεγονός έδωσε και στα δύο ατυχήματα την υψηλότερη βαθμολογία στη Διεθνή Κλίμακα Πυρηνικών και Ραδιολογικών Συμβάντων (INES). Ωστόσο, τα ατυχήματα ήταν εντελώς διαφορετικά ως προς την αιτία τους, την αντίδραση των κυβερνήσεων και τις επιπτώσεις στην υγεία. Το ατύχημα στη Φουκουσίμα συνέβη μετά από μια σειρά κυμάτων τσουνάμι που έπληξαν τις εγκαταστάσεις και απενεργοποίησαν τα συστήματα που απαιτούνται για την ψύξη του πυρηνικού καυσίμου. Το ατύχημα στο Τσερνόμπιλ προήλθε από ελαττωματικό σχεδιασμό αντιδραστήρα και ανθρώπινο λάθος. Εκτόξευσε περίπου 10 φορές την ακτινοβολία που εκλύθηκε μετά το ατύχημα στη Φουκουσίμα. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ), υπήρξε λιγότερη συνολική ατμοσφαιρική απελευθέρωση ραδιενέργειας από το ατύχημα της Φουκουσίμα σε σύγκριση με το Τσερνόμπιλ λόγω των διαφορετικών σεναρίων ατυχημάτων και των μηχανισμών εκλύσεων ραδιενεργών ουσιών. Στο Τσερνόμπιλ, η απελευθέρωση ξεκίνησε με ένα ατύχημα πυρηνικής κρισιμότητας που προκάλεσε έκρηξη ατμού στον πυρήνα, προκαλώντας έντονη εκτόξευση του υπερθερμανθέντος υλικού του πυρήνα και εκτεταμένη καύση γραφίτη και υλικών αντιδραστήρα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η απελευθέρωση δεν συγκρατήθηκε επειδή αυτός ο τύπος αντιδραστήρα δεν είχε δομή περιορισμού όπως σχεδιάστηκε στους πιο σύγχρονους αντιδραστήρες ανά τον κόσμο. Ως αποτέλεσμα, η ραδιενέργεια είχε ένα άμεσο ανοιχτό μονοπάτι προς το περιβάλλον, που ενισχύθηκε από την έκλυση καπνού από τον καιόμενο γραφίτη. Στη Φουκουσίμα, δεν σημειώθηκαν εκρήξεις εντός των πυρήνων. Αντίθετα, η προοδευτική θέρμανση, η οξείδωση και η τήξη των πυρήνων εκτείνονται σε πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Επίσης, το νερό της πισίνας καταστολής του εργοστασίου παρείχε καθαρισμό ραδιενεργών προϊόντων που μείωσαν την ατμοσφαιρική έκλυση στη Φουκουσίμα.
Αρχική φωτο: Ο Yuji Onuma είχε επινοήσει αρχικά το σλόγκαν «Ατομική Ενέργεια: Ενέργεια για ένα λαμπρό μέλλον» που τοποθετήθηκε στην είσοδο του χωριού του, το Futaba, βόρεια της Φουκουσίμα. Μετά το πυρηνικό ατύχημα επέστρεψε και φωτογραφήθηκε με διορθωμένη την επιγραφή: «Ατομική Ενέργεια: Ενέργεια για ένα καταστροφικό μέλλον»